Karar verme, karar vermesi gereken kişinin, elde bulunan verilere ve olaylara göre oluşan tüm sonuçları değerlendirerek, kendi amacına ve hedefine en uygun seçeneğe karar vermesidir. Karar destek sistemi, bu karar verme sürecine yardımcı olmak amacıyla çeşitli teknolojileri kullanarak, verileri işleyen sistemlerdir. Bu sistemler sayesinde, karar almanın yanı sıra çeşitli problemlerin bulunmasında ve çözülmesinde de etkili sistemlerdir. Problemleri çözerek, diğer bir adım olan karar verme aşamasına geçilir. Bu sistemler interaktif ve anlık çözüm üretebilme özelliğine sahiptir. İş zekası ve karar destek sistemleri, şirket hakkında anlık veya geleceğe dair karar verilmesi çeşitli planlamaların yapılması aşamalarında, elde edilen milyonlarca veriyi analiz edip işleyerek, insan beyninin yapamayacağı bir süreci yapmış olur. Bu milyonlarca veri arasından en doğru kararı almaya yardımcı olan veri kümelerini ayrıştırarak, karar alma sürecinin hızlı ve doğru bir şekilde sürdürülmesini sağlar. Bu karar alma sürecinde, karar destek sistemleri, insanların doğal özelliklerini taklit ederken, çeşitli yazılımlar aracılığı ile insanın yapamayacağı şeyleri de hızlı bir şekilde yaparlar. Bu da hızlı ve pratik bir karar alma süreci sağlar. Kişilerin karar alırken ön göremeyeceği birçok senaryo bu sistemler sayesinde görülebilir. Aynı şekilde alınan kararlar sonucu gelecekte karşı karşıya gelme ihtimali olan sorunları da görme şansı bulan şirket veya iş yeri sahipleri, bunlara önceden önlem alma şansı bulur. Bu sayede, öngörülemeyen sorunların şirkete zarar vermesinin önüne geçilmiş olur. Şirketler bu karar destek sistemleri sayesinde hızlı bir şekilde gelişim ve büyüme gösterir. Karar destek sistemleri, kullandığı yazılımlar sayesinde, veri tabanlarında yer alan karışık ve dağınık halde bulunan verileri öncelikle analiz ederek, işlenebilir ve kullanılabilir bir hale getirir. Günümüzde teknolojinin gelişimi ile birlikte, sosyal medya ve internet kullanımı da oldukça yaygınlaştı. Bu sebeple saniyeler içerisinde milyonlarca yeni veri tabanı oluşur. Bu sürekli gelişen ve artan karışık veriler karşısında, bu yazılımlar kullanılmadan herhangi bir işlem yapılması mümkün değildir. Karar destek sistemleri de içerisinde bulundurduğu çeşitli araç ve yazılımlar sayesinde bu işlemleri kısa sürede yapar. Bu sebeple, çoğu iş dalı için vazgeçilmez sistemler haline gelir.
Karar Destek Sistemlerinin Özellikleri Nelerdir?
Karar destek sistemi amacı, insanların çeşitli alanlarda karar alma süreçlerine yardımcı olarak, doğru ve hızlı kararlar almasını sağlamaktır. Karar destek sistemleri, çok amaçlı ve birden fazla bileşene sahip olan sistemlerdir. Bu bileşenlerin hepsi, çeşitli veri kümelerinin anlaşılma sürecini tamamlamak için çalışır. Şirketlerin müşteri çevrelerinin, hareket ve taleplerini anlayabilmesi için bu karar destek sistemleri çok önemli bir yere sahiptir. Müşterilerinin ne istediğini ve hangi alanlarda ihtiyacının olduğunu bilen firmalar, buna göre satış ve pazarlama stratejilerini geliştirir. Bu sayede, yeni pazarlara açılma şansı bulan şirketler, hem maddi açıdan hem de şirket büyüme oranları açısından gelişim sağlar. Şirketlerin gelecekte atacağı adımlar konusunda bu sistemler çok önemli bir hale geldi. İnternet ve sosyal medya üzerinde yer alan büyük veri gruplarının hızlı ve güvenilir bir şekilde depolanıp işlenebilmesi için bu sistemler oldukça önemlidir. Verileri sadece bulmak değil, devamındaki işleme ve depolama süreçlerini de bu sistemler sağlar. Karar alma süreçlerinde, karar alması gereken kişinin yaşadığı çeşitli zorluklar vardır. Bu zorlukların en temelinde, şirket hakkındaki planlamaların veya çözülmesi gereken sorunların, şirkette bulunan kişilere doğru bir şekilde aktarımının yapılmamasıdır. Bu olumsuzluk beraberinde, şirket içi iletişimin kopması ve şirketin gelişmemesi sorunlarını getirir. Karar destek sistemleri sayesinde, anlık verileri ve gelecekte oluşabilecek durumları gören karar alıcılar, bunları çeşitli veri kümeleri ile aktararak, bu sorunu çözmüş olur. Karar destek sistemi, değişen şartlara ve değişen isteklere göre hızlı bir şekilde entegre olur. Aynı zamanda, yöneticilere, şirketin yönetimi ve karar alma süreçlerinde faydalı bir sistemdir. Bununla birlikte, bireyler özelinde veya çeşitli gruplar özelinde karar alma yeteneğine sahiptir. Kullanımı, karar alacak kişilerin elinde olduğu için istenmeyen hiçbir sonucu verme ihtimali yoktur. Şirketin önünü görerek hareket etmesini sağlayarak, ileri dönük planlamaların yapılmasına yardımcı olur. Karar verecek kişiyi, karar verme konusunda yardımcı olurken, daha fazla soru işareti oluşturmak yerine, seçeneklerin daha iyi görülebilemsini sağlar. Karar alıcı gibi değil bir yardımcı olarak çalışır.
Karar Destek Sistemlerinin Kullanıldığı Alanlar
Karar destek sistemi bileşenleri sayesinde, pek çok iş dalı ve karar alma sürecinde kullanım alanı bulur. Gelişen teknoloji ve insanların değişen ihtiyaçları karşısında, yeni birden fazla iş alanı ortaya çıkar. Bu iş alanların büyük bir kısmı yazılım ve bilgisayar sistemleri olmadan çalışamaz. Aynı şekilde bu meslekler, büyük veri grupları ile de çalışmak zorundadır. Büyük veri gruplarının ayıklanıp çeşitli şekillerde kullanılması ve karar alınması sürecinde de karar destek sistemleri çoğu yerde zorunlu hale gelir. Karar destek sistemlerinin kullanıldığı ilk alan, sağlık alanıdır. Hastanelerde ve çeşitli sağlık kuruluşlarında çalışan doktorlar ve diğer çalışanlar, bazı konularda karar alma açısından zorluk çeker. Doktorlar ve diğer sağlık çalışanları, doğru tedavinin uygulanması ve hastanın tedavi sonucu zarar görmemesi için hastaların çeşitli bilgilerine ihtiyaç duyar. Bu bilgilere ulaşmak çoğu zaman zor bir işlemdir. Örneğin hastaların geçmişteki rahatsızlıkları, alerjileri, kullandığı ilaçlar gibi bilgiler öğrenilmeden tedaviye başlanması, riskli bir durumdur. Özellikle acil vakalarda, bu bilgilerden belki de hiç birine ulaşmak mümkün değildir. Karar destek sistemleri sayesinde, hastalara ait veriler anlık olarak görülerek, uygulanacak tedaviler konusunda hızlı karar alınması sağlanır. Buna bağlı olarak da hastaların hem hızlıca iyileşmesi hem de tedaviler sonucu oluşabilecek komplikasyonların da önüne geçilmesi sağlanır. Karar destek sistemlerinin uygulama alanı bulduğu diğer bir iş dalı eğitim alanıdır. Eğitim alanında, öğrencilere ait verilerin kullanılarak başarı oranın artması amaçlanır. Öğretmenler açısından oldukça faydalı olan bu sistemler, öğrencilerin durumunu görmek açısından da fayda sağlar. Bir öğretmen için her öğrencinin not ve çalışma durumunun bir yazılım olmadan takip edilmesi imkansızdır. Karar destek sistemleri, öğrencilere ait çeşitli verileri, öğretmenlerin veya yöneticilerin kullanabileceği bir hale sokarak, her öğrenci için ayrı bir ders ve çalışma programı sağlanmasına olanak tanır. Bu sayede okulların ve öğrencilerin başarı oranında pozitif anlamda bir gelişim gözükür. Şirketlerin pazarlama stratejilerini belirleme konusunda da karar destek sistemlerinin önemi büyüktür. Karşılaşılabilecek sorunları, müşteri verilerini, girilecek yeni pazarların ihtiyaç ve gereksinimlerini, kullanıcılarına sunarak, şirketin çeşitli stratejilerini hazırlayabilme konusunda faydalı bir sistemdir. Bu sistemleri kullanan şirketler, planlama ve strateji yaparken, bu sistemleri kullanması sayesinde karşısına gelebilecek her türlü engeli önceden bilerek hareket edebilir. Aynı zamanda bu sistemler güvenlik, lojistik gibi veri biliminin kullanıldığı her iş alanında kendine kullanım alanı bulabilir. Pek çok kullanım alanın olması sebebi ile karar destek sistemleri sürekli olarak kendini güncelleyerek değişen iş alanlarına ve müşteri taleplerine göre uyum sağlar.
Karar Destek Sistemi Uygulamaları Nelerdir?
Karar destek sistemi örnekleri, hayatın hemen hemen her alanında kendine yer bulur hale geldi. Bunun beraberinde getirdiği sonuç; karar destek sistemlerinin kendini sürekli olarak güncellemesidir. Eğer güncellenmezse ya da farklı iş alanları için farklı şekillerde uygulanmazsa bu yazılımlardan alınması beklenen verim de bununla beraber düşer. Bu sebeple karar destek sistemleri birçok farklı türden modele ayrılır. Bu modellerin içerisinde çeşitli bileşenler de mevcuttur. Bu bileşenlerden ilki; veri tabanı yönetim sistemleridir. Bu sistemler, şirketlerin karşı karşıya geldiği problemleri ya da gelecekte karşılaşılacak problemleri çözmek için veri analiz ve işleme süreçlerini kapsayan yazılımlardır. Bu veri yönetimi sayesinde, veriler sağlıklı ve hızlı bir şekilde işlenerek, karar destek sistemleri için yardımcı bir uygulama olur. Aynı zamanda, karışık verilerin derli toplu ve anlaşılabilir olmasını da sağlar. Karar destek sistemleri ile entegre bir şekilde ve uyumlu olarak çalışır. Diğer bir bileşeni ise model yönetim sistemleridir. Model yönetim sistemi; karar verme sürecinde kullanılan çeşitli modelleri, yönetmek, saklamak, işlemek ve analizini yapmak gibi süreçleri yöneten sistemlerdir. Son bileşeni ise destek araçlarıdır. Bu araçlar, kullanıcıların, karar destek sistemlerinin daha verimli ve daha kolay kullanabilmesi için sistemlere eklenmiş yardımcılardır. Daha çok arayüz ve belgelerle alakalı araçlardır. Karar destek sisteminin gerçek hayattaki örneği olarak, hasta tedavi süreçlerini söylemek mümkündür. Bu tedavi süreçlerinde yukarıda sayılan bileşenlerin de yardımı ile hastaların hızlı ve daha az risk içeren tedaviler alınması amaçlanır. Bu amaç sadece insan gücü ve yeteneği ile ulaşılabilecek bir amaç değildir. Karar destek sistemleri ve bileşenlerinin etkin kullanılmasıyla beraber, tedavi süreçlerinde, hız, pratiklik, acil müdahale gerektiren durumlarda verilere hızlı erişim gibi pek çok alanda gelişim sağlanır. Bu karar destek sistemleri sayesinde, hastaneye gelen hastalar açısından riskler en aza inerken, aynı zamanda tedavinin de hızlıca tamamlanması sonucunda, hastane de büyüyüp gelişim sağlama konusunda önemli bir adım atmış olur. Hayatın her anında yer alan karar destek sistemlerinin doğru seçimi de önem arz eder. Her kullanıcı kendi mesleği ya da şirketi için en uygun ve en doğru karar destek sistemi yazılımını kullanmalıdır.
Karar Destek Sistemleri ve Yapay Zeka
Karar destek sistemleri ve yapay zeka, birbiriyle iç içe olan ve genelde entegre sistemler halinde çalışan yazılımlardır. Karar destek sistemlerinin uygulanmasında ve bileşenlerinin oluşumunda yapay zeka sistemleri büyük önem arz eder. Yapay zeka sistemleri, makinelerin ya da bilgisayarların, insanları taklit ederek, öğrenme ve öğrendiğini uygulama özelliklerini içeren ve diğer yazılımsal sistemlerle uyum sağlayabilen yazılımlardır. Karar destek sistemleri de karar alma sürecini en doğru şekilde yürütebilmek için yapay zeka sistemlerinden yardım alır. Bu süreç içerisinde, kullanıcılar tarafından yapılması gereken bazı işlemleri, makine ya da bilgisayarlara öğreterek, süreci tamamen otonom hale getirmek mümkündür. Sürecin otonom olmasıyla işler hızlanır ve buna bağlı olarak da iş hacmi ve şirket büyümesi pozitif anlamda gelişim gösterir. Kullanıcılar hangi işlemin yapay zekalar tarafından yapılacağına da karar verebilir. Tüm süreç yerine belli bir kısmı yapay zekaların kontrolüne bırakılabilir. Bu da kullanıcılara, çeşitli problemlerin çözümünde ve karar alma süreçlerinde özgürlük ve serbest hareket imkanı tanır. Gelişen teknolojiler ile birlikte, en küçük elektrikli aletten en büyüğüne kadar hepsinde bir yapay zeka teknoloji kullanılır. Bunun sonucu olarak, sadece iş için değil, evlerde, okullarda ve akla gelebilecek her yerde alınacak çeşitli kararlar için yapay zekalar kullanılır.
